Hóc – sặc là một trong những tai nạn cực kỳ nguy hiểm và thường xảy ra ở trẻ trong khi ăn.
Hóc –
sặc là những hiện tượng thường gặp ở trẻ. Đôi khi trong những trường hợp nặng,
nếu cha mẹ không biết cách và không kịp xử lý trong vòng từ 5 đến 10 phút thì
tính mạng trẻ có thể bị đe dọa.
Về
nguyên nhân trẻ hóc – sặc thì chủ yếu là do trẻ còn nhỏ, cơ thể chưa hoàn thiện
để có những phản xạ đóng nắp thanh quản khi nuốt dẫn tới thức ăn lạc xuống và
chặn đường thở.
Hóc
dị vật đường thở nói chung là một trong những tai nạn cực kỳ nguy hiểm và thường xảy ra ở trẻ trong khi
ăn, khi chơi. Sặc sữa, sặc cháo, sặc canh nói riêng là hiện tượng sữa, thực
phẩm lỏng mềm trào vào đường thở khiến trẻ bị bịt đường thở, khó thở, sặc sụa,
tím tái có thể gây tử vong.
Nhận
biết khi trẻ bị hóc – sặc
Dấu
hiệu cơ bản để các mẹ có thể nhanh chóng nhận ra con mình đang bị hóc – sặc là
khi trẻ đang bú, đang ăn, thậm chí đang chơi đùa đột ngột bé ho dữ dội, da tái
xanh, sặc sụa, tím tái, chân tay cứng đờ, không thể khóc, ú ớ. Trong trường hợp
nặng thì có thể xuất hiện nước, sữa, canh… trào ra từ mũi, miệng của bé. Trường
hợp nặng nhất, bé có thể xuất hiện những cơn ngừng thở và tử vong ngay lúc đó.
Đối với trường hợp bị hóc – sặc nhẹ hơn thì trẻ có thể trở lại bình thường
nhưng theo các chuyên gia y tế thì sau đó trẻ dễ bị viêm phế quản, tái phát
nhiều lần. Bệnh sẽ dai dẳng, đôi khi phải soi khí phế quản vài lần để hút mủ và
bột còn sót lại.
Những
kỹ năng cơ bản để mẹ sơ cứu khi bé bị hóc – sặc
Trả
lời về vấn đề này, Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng, Trưởng khoa Nhi – bệnh
viện Bạch Mai cho biết, việc sơ cứu trẻ hóc dị vật vô cùng quan trọng, nếu xử
lý đúng cách và kịp thời sẽ cứu được bé trong gang tấc. Nếu không kịp thời chỉ
sau 5-6 phút, dị vật chèn đường thở sẽ khiến bé ngừng thở, suy hô hấp dẫn tới
tử vong.
Khi
thấy trẻ có dấu hiệu sặc sữa, sặc cháo, hay hóc dị vật (thực phẩm cứng, đồ vật
nhỏ…), cha mẹ hoặc người giữ trẻ cần bình tĩnh và xử lý thật nhanh những thao
tác như sau:
Một
tay giữ bé, một tay dùng lòng bàn tay vỗ thật mạnh 5 – 7 cái vào lưng bé – chỗ
giữa hai xương bả vai, hành động này sẽ khiến áp lực trong lồng ngực trẻ tăng
lên để tống đẩy dị vật ra ngoài.
Sau
khi làm xong nếu trẻ vẫn khó thở, tím tái, cha mẹ cần đặt bé nằm ngửa, dùng hai
ngón trỏ ấn nhanh, mạnh, đột ngột vào xương ức.
Nếu
thấy cháo, sữa, canh… chảy từ mũi, miệng ra thì cha mẹ cần hút kỹ chúng để
thông đường thở cho con. Việc này cần làm sớm để tránh sữa không ứ đọng trong
mũi, miệng.
Bên
cạnh đó, cha mẹ có thể làm cách khác. Với trẻ dưới 2 tuổi, cha mẹ có thể dùng
phương pháp vỗ lưng ấn ngực.
Lấy 3
ngón tay ấn mạnh 5 lần vào vùng thượng vị (vùng trên rốn và dưới xương ức). Làm
động tác này tới khi nào bé thấy đỡ hơn, tỉnh táo hơn. Song song với việc đó là
gọi xe cấp cứu.
Với
trẻ trên 2 tuổi, cha mẹ và người trông trẻ có thể dùng biện pháp ép bụng
(phương pháp Heimlich). Với những bé còn tỉnh táo, nói được, cha mẹ nên để trẻ
đứng thẳng. Một người đứng ra sau lưng, ôm ngang thắt lưng bé, một tay tạo
thành nắm đấm ấn mạnh lên vùng thượng vị, dưới xương ức của trẻ. Ấn mạnh theo
hướng từ dưới lên trên liên tiếp.
Minh
họa biện pháp ép bụng
Trường
hợp trẻ hôn mê, cha mẹ cần đặt bé nằm ngửa. Người sơ cứu quỳ gối, nắm 2 bàn tay
thành 2 nắm đấm, đột ngột ấn vào dưới xương ức của trẻ. Ấn mạnh liên tiếp tới
khi nào bé tỉnh.
Sau
đó đưa bé ngay vào viện.
Phòng
tránh sặc sữa, cháo, hóc dị vật
Khi
cho bé bú: Bế bé đúng tư thế, đầu cao hơn thân. Trong suốt quá trình cho ăn,
cha mẹ cần quan sát con thật kỹ, động tác mút sữa và nuốt xuống một cách nhịp
nhàng. Khuyến khích con nuốt xong thức ăn lại bú tiếp, hạn chế bé bú liên tiếp
rất dễ bị sặc.
Sau
khi bú xong, cha mẹ hoặc người trông trẻ cần bế bé lên vai, giúp bé ợ hơi, vỗ
lưng nhẹ tránh gây sặc sau khi ăn.
Nếu
bé bú bình, cha mẹ nên lưu ý kiểm tra núm vú sao cho lỗ thông núm ti không nên
quá rộng khiến sữa chảy xuống dồn dập bé không nuốt kịp. Không nên cho bé bú
khi đang nằm, khóc, chơi, ho…
Khi
bé ăn dặm, ăn cháo: không nên ép bé ăn nhiều, không cho bé ăn
khi đang chơi đùa, nói chuyện, chạy nhảy.
Người
lớn cần bình tĩnh trước tình huống này, nhiều cha mẹ khi phát hiện ra trẻ tự ý
cho hạt hay đồ chơi vào miệng, cha mẹ hét lên hốt hoảng, cố gắng móc họng bé,
điều này làm con sợ hãi và khiến dị vật chui vào càng sâu hơn.
Trong
mọi trường hợp, lời khuyên tốt nhất đó là các bậc phụ huynh và người chăm sóc
trẻ cần thiết phải để mắt tới trẻ trong lúc, mọi nơi. Bậc phụ huynh nên thiết kế
cho bé một môi trường sống an toàn để chạy nhảy, chơi đùa. Tránh tuyệt đối
những vật nhỏ, nguy hiểm trong tầm với của trẻ.
Tai
nạn hóc sặc có thể xảy ra ở mọi tuổi nhưng thường ở trẻ nhỏ từ 6 tháng đến dưới
3 tuổi. Ở độ tuổi này, bé thường sẽ rất tò mò, những thứ tưởng như vô hại với
người lớn lại vô cùng nguy hiểm với trẻ nhỏ (hạt nhãn, hạt điều, kim may, đinh
gim, hạt dẻ, hạt dưa, bỏng ngô, kẹo cứng,…) – chúng đều có thể trở thành thủ
phạm gây tổn thương bé.
Các
phản xạ đóng mở thanh quản để bảo vệ đường thở khi ăn uống và khi hít thở chưa
thuần thục như người lớn nên trẻ con càng dễ bị hóc sặc.
Cha
mẹ và người trông trẻ cần lưu ý khi chế biến đồ ăn cho bé đặc biệt với những
thực phẩm có xương sống.